Jongeren aan de stembus: kiezen is NIET verliezen
In deze column deelt Theo Lybaert de ondervindingen van enkele jongeren. Hiermee wil hij hun kiesgedrag in kaart brengen en wil hij een warme oproep doen aan zijn leeftijdsgenoten om bewust een stem uit te brengen in 2024.
Met deze column wil ik niet alleen het kiesgedrag van enkele jongeren in kaart brengen, het is vooral een warme oproep aan mijn leeftijdsgenoten om bewust een stem uit te brengen in 2024. Voor ik aan mijn research begon voor deze column, twijfelde ik heel erg aan de politieke capaciteiten van onze regering. Ik had zoveel twijfels dat ik er zelfs aan dacht om blanco of ongeldig te stemmen. Niet als stem voor de meerderheid, maar simpelweg een stem buiten de marge, een stem die niet meegeteld wordt. (bron 1)
Tijdens mijn interviews met andere jongeren en door met hen in gesprek te gaan, begon ik toch te beseffen hoe essentieel het is dat iedereen stemt. Zomaar een stem uitbrengen is bovendien niet goed genoeg, het moet een stem zijn die gebaseerd is op eigen onderzoek. De politieke wereld is een delicaat ecosysteem dat maar al te snel kan omslaan in chaos. Het is zo belangrijk dat we goed nadenken wie we aanstellen als leiders. Zij zullen beslissen of wij aan de juiste of foute kant staan in de geschiedenis.
"Het is zo belangrijk dat we goed nadenken wie we aanstellen als leiders. Zij zullen beslissen of wij aan de juiste of foute kant staan in de geschiedenis."
- Hannah, studente Sociologie
Hoe kunnen jonge kiezers bijdragen tot verandering?
Jongeren maken een groot deel uit van de kiezers, dit jaar zullen de kiezers van 18 tot 25 jaar in 2024 met maar liefst 1.073.075 zijn. (bron 2) Dat is zo’n 11,5% van alle burgers die mogen stemmen, jongeren kunnen met andere woorden dus een enorm verschil maken met hun stem. Daarom is het zo essentieel dat ze gaan stemmen, op alle niveaus. Er is maar één probleem, de meerderheid van de jongeren heeft geen flauw benul op wie ze gaan stemmen. Dit komt niet omdat jongeren geen nieuws of politiek volgen, velen doen dit wel. Het komt doordat politieke partijen hun standpunten vaak in het midden laten en meer inzetten op hun imago dan op hun ideologie. Ze willen de grote middengroep aanspreken en zo meer kiezers krijgen.
Ik interviewde drie Gentse studenten met verschillende politieke meningen en een verschillende interesse in de politiek. Ik vroeg hen onder andere hoe de politieke standpunten overkomen. Hierop kreeg ik gelijkaardige antwoorden.
"Ik vind dat standpunten duidelijker uitgesproken moeten worden. Je moet zoeken naar de standpunten van een partij. Voor mensen die geïnteresseerd zijn in politiek is dat geen probleem. Maar mensen die enkel mainstream media volgen, zien vaak alleen het topje van de ijsberg."
- Pierre (19), student LO- en bewegingswetenschappen
"Wanneer je kijkt naar de websites van de partijen, dan komt er wel een duidelijke ideologie naar boven. In de media zijn ze echter heel breed en vaag en is het een grote soep. Volgens mij zeggen ze dat dan allemaal zo vaag om meer kiezers te krijgen. Ook door het imago van een politieker stemmen mensen sneller op de persoon dan op de partij als je er niks over weet."
- Hannah (19), studente Sociologie
"Partijen maken volgens mij hun standpunten wel duidelijk, maar bieden vaak geen oplossing voor de problemen die er zijn. Hierdoor komt het er uiteindelijk op neer dat de extremere partijen die tegen het volk zeggen wat de rest fout doet. Hierdoor winnen deze partijen kiezers voor zich."
- Tom (19), student Bestuurskunde en publiek management
Uit dit gesprek kan ik concluderen dat deze jongeren wel een idee hebben van wat de standpunten zijn van de politieke partijen, maar niet volledig.
De uitleg daarvoor is dat de partijen zoveel mogelijk mensen willen aanspreken en kiezers voor zich willen winnen. Om dit doel te bereiken, stellen ze zich vaag en breed voor. Met andere woorden zeggen ze vaak twee keer niks, want als je niks zegt kan je ook niks fout zeggen en zo dus ook geen kiezers verliezen.
De bestuursniveaus in een notendop
In 2024 kunnen we op vier niveau onze stem uitbrengen. We beginnen met Europees. De EU is tegenwoordig een instelling waarvan de impact vaak wordt onderschat, ze hebben enorm veel bevoegdheden. Niet alleen staan ze in voor het klimaatplan*, iets wat tijdsgevoelig is en op ons allemaal impact heeft. Het staat ook in voor vervoer en toegankelijkheid binnen Europa. Zij zorgen er dus voor dat je op een trein kan springen naar Berlijn voor een citytrip met enkel je ID-kaart. (bron 3)
Vervolgens heb je het federaal of Belgisch niveau, zij beslissen onder andere de buitenlandse politiek van België. Iets wat in deze tijd enorm belangrijk is. Zij bepalen of België agressief of passief optreedt tegen een conflict. Het volgende niveau zijn de gewestelijke of Vlaamse verkiezingen, zij behartigen zaken zoals mobiliteit en openbare werken. Zij bepalen dus de routes van De Lijn die net helemaal zijn veranderd, ook zorgen ze voor goede wegen en fietspaden. (bron 4)
Tenslotte hebben we het lokaal niveau, dus voor je gemeente of stad; bv. Gent, Wingene, Brugge, etc. Deze zijn ook heel belangrijk, met name voor jongeren. De gemeenteraad beslist over lokale jeugdwerking en alle andere publieke ruimtes voor de jeugd. Dit betekent sporten aan lagere prijs in je studentenstad en bibliotheken om te blokken tijdens de examenperiode.
"Op gemeentelijk niveau kan je echt invloed uitoefenen, puur omdat het zo klein is. Op Europees niveau zijn het vaak grote projecten en thema’s die aan bod komen. Toch vind ik dat iedere stem ertoe doet en iedereen zich moet laten horen, zeker ook jongeren."
- Hannah, studente Sociologie
"Federale en Europese verkiezingen vind ik belangrijker dan gemeentelijke verkiezingen. Ik moet stemmen voor een gemeente waar ik maar twee dagen per week verblijf. De rest van de week zit ik in Gent, dus het zou logischer zijn als ik hier zou stemmen."
- Pierre, student LO- en bewegingswetenschappen
"Volgens mij zijn de lokale en gewestelijke verkiezingen het belangrijkste. Hier heb je de grootste invloed op het lokale beleid en het beleid dat het meest op jou van toepassing zal zijn. Een federale stem gaat vaak verloren aan de strijd tussen centrumrechts en -links, waardoor er niet veel verandert. Een stem op Europees niveau is volgens mij vooral een stem tegen extreemrechts zodat zij niet aan de macht komen."
- Tom, student Bedrijfskunde en publiek management
Politics: expectation vs. reality
België heeft sinds de laatste verkiezingsstrijd in 2019 veel blunders en schandalen gekend. Heel veel mensen denken nu aan de bekende en op de voet gevolgde schandalen in de media. Zoals Pipi-gate* van ex-minister Van Quickenborne waar een politiecombi werd ondergeplast op een feest. Je kan ook denken aan de racistische uitspraken van Connor Rousseau die genoeg in de media kwamen. Minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez bracht ons niet zo lang geleden in verlegenheid. Ze maakte een vergelijking tussen de Holocaust en de oorlog in Gaza. Dit deed ze omdat Duitsland Israël steunt in het Gazaconflict. "Een foute en onsmakelijke vergelijking”, klonk het langs alle kanten.
Naast blunders die twijfel zaaien over de bekwaamheid van onze politici, is er nog het verlies van vertrouwen in het politieke systeem. Zo is er de vraag of België wel een echte democratie is of niet. Je kan stellen dat de echte macht helemaal niet in de handen van het volk ligt, maar in die van de politieke partijen. Om dit te bewijzen, kijken we eens naar de Vlaamse verkiezingen van 2019. Toen stemde maar liefst 18,5% van de kiezers op Vlaams Belang, dat is bijna een vijfde. Andere partijen weigerden echter samen te werken met VB, hierdoor was het moeilijk om een meerderheid te vormen. Wanneer eindelijk een coalitie* gevormd was, werden de kiezers van Vlaams Belang in principe volledig genegeerd. Ongeacht politieke overtuigingen, je kunt stellen dat dit geen volledig representatief systeem is. In principe zou door dit systeem een partij die geen absolute meerderheid haalt, buitenspel gezet kunnen worden. Je kan ook zeggen dat een coalitie, gevormd door zoveel verschillende partijen hervormingen bemoeilijkt.
"De groeiende kloof tussen links en rechts zorgt voor veel moeilijkheden in de Belgische politiek. Het wordt moeilijk om een coalitie te sluiten die de meerderheid heeft als het cordon sanitaire* in gebruik blijft."
- Tom, student Bedrijfskunde en publiek management
"Ik vind niet dat het systeem van vandaag representatief of eerlijk is. Door een coalitie te sluiten, geraken partijen met weinig stemmen toch aan de macht. Het Belgisch regeersysteem is enorm complex en moet simpeler gemaakt worden."
- Pierre, student LO- en bewegingswetenschappen
"Doordat we in een particratie leven, worden sommige stemmen genegeerd door de andere partijen. Er wordt weinig rekening gehouden met de stem van het volk soms. Een tweepartijenstelsel lijkt dan soms beter, omdat je stem bijna zeker gehoord wordt. Een andere oplossing zou voor mij referenda* zijn, zodat je stem meetelt voor grote beslissingen."
- Hannah, studente Sociologie
Eindpleidooi voor de Belgische politiek
De politiek is, zoals alles en iedereen niet perfect. Er zitten gaten in het systeem, zoveel is ondertussen wel duidelijk. Daardoor is het niet altijd even evident om het nut te zien van stemmen. Het is makkelijk om te denken dat je stem uitgaat naar een systeem dat vierkant draait, en in principe zou je juist zijn. Het is echter volgens mij wel onze taak om dat systeem te verbeteren. Dat kunnen we door de juiste mensen aan te stellen met zowel eerlijkheid als verantwoordelijkheidsgevoel. In de politiek is dit een uitstervende mensensoort, dat besef ik maar er zijn er wel. Engageer je, doe je research en breng een stem uit. Zo kunnen we de wereld samen veranderen.
Verklarende woordenlijst
Klimaatplan: een beleid van een land dat de klimaatcrisis moet verminderen.
Pipi-gate: in september 2023 plasten enkele gasten van ex-minister Van Quickenborne tegen een politiecombi. Deze combi was er geplaatst om de toenmalige minister te beschermen.
Coalitie: een verbond van twee (of meerdere) samenwerkende politieke partijen. In de regering vormen zij de meerderheid.
Cordon sanitaire: een akkoord tussen de Vlaamse partijen waarin staat dat ze niet zullen samenwerken met het Vlaams Blok (nu Vlaams Belang).
Particratie: bestuurssysteem waar de politieke partijen beslissen wie er aan de macht komt. In dit systeem liggen zij aan de basis van alle macht.
Tweepartijenstelsel: een staat waar je enkel voor twee verschillende partijen kan kiezen. Er zijn alternatieve partijen maar hun invloed is verwaarloosbaar. De Verenigde staten gebruiken dit systeem (Republikein vs. Democraten)
Referendum: een volksraadpleging, een soort stemming waar er rechtstreeks de mening van het volk wordt gevraagd.